Strukturalne zmiany i transformacja saksońskich regionów wydobycia węgla brunatnego:
Kraj związkowy Saksonia stoi przed jednym z największych wyzwań w swojej najnowszej historii: strukturalną zmianą w regionach wydobycia węgla brunatnego. Wraz z politycznie zatwierdzonym wycofywaniem się z wydobycia i spalania węgla brunatnego, Saksonia jest w szczególny sposób dotknięta, ponieważ posiada udziały w dwóch z trzech wciąż aktywnych niemieckich regionach wydobycia węgla brunatnego. Ta transformacja jest nie tylko wyzwaniem gospodarczym, ale także społecznym i ekologicznym, przynoszącym głębokie zmiany.
Historyczny kontekst wydobycia węgla brunatnego w Saksonii
Środkowoniemiecki region, rozciągający się wokół Lipska i Halle, od początku XX wieku był centrum pozyskiwania i przetwarzania węgla brunatnego. To tutaj zostały zbudowane pierwsze prasy brykietowe i duże elektrownie, a także opracowano technologie uwodornienia węgla. Region ten był przez długi czas motorem rozwoju przemysłowego w Saksonii i Saksonii-Anhalt. Jeszcze w 2022 roku duże zakłady przemysłu chemicznego w pobliżu granicy z nowymi elektrowniami w Schkopau i Lippendorfie zapewniały roczne wydobycie 17,1 miliona ton węgla brunatnego.
Region Łużycki został przemysłowo zagospodarowany dopiero w latach 30. XX wieku, ale w NRD stał się centrum produkcji energii. Przy najwyższym rocznym wydobyciu wynoszącym 200,3 miliona ton w 1988 roku był ważnym miejscem dla zaopatrzenia w energię. W 2024 roku wydobyto 37,8 miliona ton, które były spalane w trzech dużych elektrowniach, w tym w elektrowni Boxberg w kraju związkowym Saksonia.
Decyzje polityczne i ich skutki
Tak zwana „Komisja Węglowa” na początku 2019 roku zaleciła wycofanie się z wydobycia i spalania węgla brunatnego. Dla Środkowoniemieckiego Regionu wycofanie to planowane jest do 2035 roku, a dla Łużyc od 2029 do 2038 roku. Decyzje te mają daleko idące skutki dla dotkniętych regionów, szczególnie w odniesieniu do zatrudnienia i struktury gospodarczej.
Strukturalne zmiany przynoszą nie tylko bezpośrednie straty miejsc pracy, ale także pośrednie skutki dla przemysłu podstawowego i planowania przestrzennego. Nowe plany sanacji muszą zostać opracowane, a formalne narzędzia planistyczne dostosowane, aby złagodzić skutki strukturalnych zmian. Wymaga to znacznych inwestycji i ścisłej współpracy między podmiotami publicznymi i prywatnymi.
Projekty infrastrukturalne i inwestycje
Aby wspierać strukturalne zmiany, około 10 miliardów euro z ustawy o wzmocnieniu strukturalnym rządu federalnego trafia do Saksonii. Do tego dochodzą środki krajowe i 645 milionów euro z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji UE. Środki te mają być inwestowane w projekty infrastrukturalne w saskich powiatach Bautzen, Görlitz, Lipsk i Nordsachsen oraz w mieście Lipsk.
Oprócz projektów publicznych, duże znaczenie mają także prywatne inwestycje. Szczególny nacisk kładzie się na zabezpieczenie dostaw energetycznych i materiałowych dla przemysłu chemicznego i podstawowego. W tej dziedzinie gospodarka wodorowa ma odgrywać kluczową rolę w przyszłości.
Rola gospodarki wodorowej
Już w 2010 roku zainicjowano sieć „Region Wodorowy Środkowoniemiecki”, aby zaopatrywać region w większy udział „zielonego” wodoru. Ponad 85 partnerów wnosi swoje potencjały w zakresie produkcji wodoru z zielonej energii, co otwiera nowe obszary działalności dla firm górniczych.
Środkowoniemiecki region awansował w rankingu wodoru na 3. miejsce w 2023 roku. Rozbudowa środkowoniemieckiej sieci rurociągów na łączną długość około 1 000 km jest planowana do 2032 roku, z czego 620 km przypada na Saksonię.
Wyzwania w planowaniu krajowym i regionalnym
Proces strukturalnej zmiany jest tylko w ograniczonym zakresie wspierany przez planowanie krajowe i regionalne. Krajowy plan rozwoju Saksonii z 2013 roku nie został dotychczas dostosowany do warunków strukturalnych zmian, co stanowi wyzwanie dla dotkniętych regionów. Przedstawiciele regionalnych związków planistycznych są zaangażowani w proces znajdowania i uzgadniania projektów na rzecz rozwoju regionalnego. Głównym zadaniem regionalnych komitetów towarzyszących jest udział w procedurze wyboru projektów zgodnie z wytycznymi dotyczącymi przyznawania środków na podstawie ustawy inwestycyjnej w regionach węglowych.
Szanse i ryzyka strukturalnych zmian
Strukturalne zmiany w saskich regionach wydobycia węgla brunatnego oferują zarówno szanse, jak i zagrożenia. Podczas gdy wycofanie się z wydobycia i spalania węgla brunatnego niesie ze sobą znaczne wyzwania gospodarcze i społeczne, inwestycje w projekty infrastrukturalne i gospodarkę wodorową otwierają nowe perspektywy dla regionu. Kluczowe będzie, jak dobrze uda się przeprowadzić transformację i poprowadzić dotknięte regiony ku zrównoważonej przyszłości.
