Wspólne stanowisko polskich regionów węglowych
Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST) został ustanowiony w 2021 roku jako kluczowy element polityki Unii Europejskiej, mający na celu wsparcie regionów najbardziej dotkniętych transformacją energetyczną. Jego głównym celem jest łagodzenie negatywnych skutków społeczno-gospodarczych wynikających z odchodzenia od węgla i innych paliw kopalnych, a także wspieranie dążeń do neutralności klimatycznej.
Polska, będąc największym beneficjentem tego funduszu, otrzymała alokację na poziomie 3,8 miliarda euro, co stanowi 20% całkowitej puli środków, Niemcy otrzymali z tej puli około 2,2 miliarda euro. Warto w tym miejscu jednak podkreślić, że nasi zachodni sąsiedzi mogą względem transformacji liczyć również na fundusze federalne, a polskie samorządy uzależnione są od pomocy z zewnątrz. Fundusz JST to znaczące wsparcie finansowe, które ma pomóc w przeprowadzeniu transformacji w sposób sprawiedliwy i zrównoważony.
Przedstawiciele pięciu polskich regionów węglowych –tj. Śląska, Wielkopolski, Dolnego Śląska, Łódzkiego i Małopolskiego –wspólnie wystosowali apel do Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Europejskiego Komitetu Regionów oraz Prezesa Rady Ministrów RP. Regiony te oczekują reakcji na skutki transformacji energetycznej oraz dyskusji na temat przyszłości Funduszu Sprawiedliwej Transformacji w kontekście polityki spójności po 2027 roku. Wspólne stanowisko, podpisane podczas Konwentu Marszałków Województw RP w Krakowie, podkreśla potrzebę kontynuacji wsparcia finansowego na poziomie nie niższym niż obecnie.
„Transformacja energetyczna niesie ze sobą wiele wyzwań, zwłaszcza dla regionów silnie uzależnionych od węgla. Likwidacja kopalń i innych zakładów przemysłowych prowadzi do powstawania „wyrw” w strukturze gospodarczej i społecznej tych obszarów. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji stanowi nieocenione wsparcie w procesie zapełniania tych luk poprzez inwestycje w nowe technologie, odnawialne źródła energii oraz rozwój zrównoważonego transportu. Marszałkowie regionów podkreślają, że środki z funduszu są niezbędne do dalszego rozwoju i modernizacji tych obszarów.
Dotychczasowe funkcjonowanie Funduszu Sprawiedliwej Transformacji dostarczyło cennych doświadczeń, które pozwalają lepiej dostosowywać wsparcie do specyficznych potrzeb poszczególnych regionów. Kluczowe jest, aby fundusz zachował swoją odrębną specyfikę i cele, stanowiąc uzupełnienie dotychczasowej polityki spójności. Kontynuacja funduszu po 2027 roku jest niezbędna, aby zapewnić stabilność finansową i dalszy rozwój regionów węglowych.
Przyszłość finansowa Unii Europejskiej po 2027 roku budzi obawy, zwłaszcza w kontekście licznych wyzwań, takich jak migracja, zagrożenia wojenne czy cyberbezpieczeństwo. Istnieje ryzyko, że środki na sprawiedliwą transformację mogą zostać ograniczone na rzecz innych priorytetów. Dlatego konieczne jest zmienienie podejścia do określania poziomu wsparcia dla regionów odchodzących od węgla, aby zapewnić im odpowiednie finansowanie i tempo wydatkowania środków.” – tłumaczyli marszałkowie.
