Warszawa, 26 marca 2025 r. – w sercu stolicy, w przestrzeni Centrum Nauki Kopernik, odbyło się jedno z najważniejszych wydarzeń poświęconych wyzwaniom klimatycznym w Polsce – Polski Kongres Klimatyczny 2025. Wśród licznych debat, prezentacji i rozmów o przyszłości energetyki oraz ochrony środowiska, szczególne miejsce zajął panel dyskusyjny „Lessons learned – Transformacja regionów węglowych w Polsce”, który zgromadził ekspertów, przedstawicieli instytucji publicznych i organizacji społecznych.
Panel S5, odbywający się w środowe południe, zainaugurowała prezentacja raportu przygotowanego przez fundację WiseEuropa – „Transformacja regionów węglowych. Analiza SWOT jako klucz do strategicznych decyzji”. Autor publikacji, dr Michał Wierzbowski, pełniący równocześnie rolę moderatora panelu, przedstawił analizę obecnej sytuacji regionów węglowych w Polsce, wskazując na ich potencjały, bariery oraz ryzyka wynikające z nieskoordynowanego przebiegu zmian.
W debacie, która odbyła się tuż po prezentacji, udział wzięli:
• Joanna Tokarczuk, prezeska Stowarzyszenia Rozwoju Innowacyjności Energetycznej,
• Patryk Białas, dyrektor Centrum Innowacji i Kompetencji w Parku Naukowo-Technologicznym Euro-Centrum,
• Łukasz Szeląg z Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu,
• Arkadiusz Węglarz z Krajowej Agencji Poszanowania Energii,
• Kamil Wyszkowski, dyrektor wykonawczy UN Global Compact Network Poland.
Rozmowa koncentrowała się wokół trzech kluczowych obszarów:
1. Czy regiony węglowe rozwijają się, czy dryfują bez planu?
2. Kto powinien kierować procesem transformacji i jak powinna wyglądać strategia?
3. Jak skutecznie angażować społeczności lokalne i innych interesariuszy w proces zmian?
Joanna Tokarczuk w swoim wystąpieniu zaprezentowała projekt TriLand oraz zwróciła uwagę na sytuację subregionu Turów, podkreślając, że potrzebne są natychmiastowe działania wspierające zarówno społeczności lokalne, jak i lokalną gospodarki. Jej głos był ważnym przypomnieniem, że za procesami transformacji stoją konkretni ludzie, miejsca i historie, które nie mogą zostać pominięte w ogólnokrajowej narracji.
Eksperci podkreślali również potrzebę silnego przywództwa, spójnych strategii działania, a także uczciwego i reprezentatywnego dialogu społecznego. Bez tych elementów, jak zauważono, transformacja może przynieść więcej szkód niż korzyści, pogłębiając nierówności i tworząc nowe wykluczenia społeczne.
Panel zakończył się próbą wskazania kluczowych „lessons learned”, czyli wniosków z dotychczasowego przebiegu transformacji. Wśród najważniejszych potrzeb wymieniano:
• konieczność realistycznych i operacyjnych strategii,
• silnego głosu Polski w temacie przyszłości Funduszu Sprawiedliwej Transformacji
Debata w ramach Polskiego Kongresu Klimatycznego pokazała, że choć proces transformacji energetycznej w Polsce trwa, to jego skuteczność zależy od umiejętności współpracy wszystkich aktorów: od władz centralnych, przez lokalne samorządy, po organizacje społeczne i biznes. Tylko wspólne działania oparte na dialogu i strategii mają szansę przekształcić regiony węglowe w silne, zielone gospodarki przyszłości.
Autor: Joanna Tokarczuk
