Dokument wydany przez Dyrekcję Generalną ds. Energii przy Komisji Europejskie, omawia powołanie i rolę Instytutu Sprawiedliwej Transformacji (ITJ) w Hiszpanii, który został stworzony, aby ułatwić sprawiedliwą transformację w kierunku bardziej ekologicznej gospodarki, szczególnie w regionach dotkniętych spadkiem wydobycia węgla i elektrowni węglowych. ITJ działa w ramach Strategii Sprawiedliwej Transformacji rządu hiszpańskiego, mając na celu minimalizację negatywnych skutków dla zatrudnienia i społeczności lokalnych.
Instytut Sprawiedliwej Transformacji (ITJ) w Hiszpanii odgrywa kluczową rolę we wspieraniu rozwoju projektów energii odnawialnej na terenach byłych kopalni węgla poprzez kilka kluczowych inicjatyw. Po pierwsze, ITJ wprowadził konkurencyjny proces przetargowy znany jako „Przetargi Sprawiedliwej Transformacji”, który przyznaje dostęp do sieci projektom energii odnawialnej w regionach wcześniej uzależnionych od wydobycia węgla lub elektrowni węglowych.
Kluczowe cechy Instytutu Sprawiedliwej Transformacji
• Lokalizacja i struktura: ITJ ma siedzibę w Madrycie i funkcjonuje jako ciało pośredniczące, koordynujące wysiłki na rzecz sprawiedliwej transformacji wśród różnych interesariuszy, w tym rządu, związków zawodowych i władz lokalnych.
• Finansowanie: Jest finansowany z budżetu krajowego, Funduszu Sprawiedliwej Transformacji oraz innych programów wsparcia UE, a także wykorzystuje prywatne inwestycje.
Podejście i osiągnięcia
• ITJ stosuje model trójstronnego porozumienia obejmującego rząd, związki zawodowe i firmy do negocjacji Porozumień Sprawiedliwej Transformacji (JTA).
• Z powodzeniem stworzył ramy współpracy między władzami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi, co doprowadziło do ustanowienia 15 JTA obejmujących 197 gmin.
• ITJ został doceniony za swoją zorganizowaną strukturę udziału interesariuszy i lokalne zaangażowanie, co było kluczowe w projektowaniu projektów spełniających różne cele sprawiedliwej transformacji.
Wyzwania
Pomimo osiągnięć, ITJ staje przed znacznymi wyzwaniami, w tym:
• Późny start Strategii Sprawiedliwej Transformacji w 2019 roku, który zbiegł się z zaawansowaną fazą transformacji energetycznej, ograniczając działania proaktywne.
• Problemy strukturalne i demograficzne w dotkniętych regionach, które utrudniają rozwój alternatywnych możliwości biznesowych i tworzenie miejsc pracy.
• Konkurencyjne niedogodności dla mniejszych firm w procesie przetargowym na finansowanie projektów, co może ograniczać ich udział.
Ponadto, ITJ zatrudnia Agentów Terytorialnych w każdym regionie, aby ułatwić stały dialog między lokalnymi aktorami a rządem. Agenci ci pomagają w identyfikacji instrumentów wsparcia i opcji finansowania dla pomysłów na projekty, co szczególnie korzysta małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) oraz małym gminom. To lokalne podejście zapewnia, że specyficzne potrzeby i możliwości każdej społeczności są uwzględniane w przejściu na energię odnawialną.
Instytut Sprawiedliwej Transformacji stanowi zatem znaczący wysiłek rządu hiszpańskiego w kierowaniu przejściem od zależności od węgla do zrównoważonej przyszłości energetycznej. Mimo że osiągnął znaczące postępy w tworzeniu miejsc pracy i stymulacji inwestycji, ciągle istnieją wyzwania związane z zapewnieniem równego udziału i rozwiązaniem społeczno-ekonomicznych skutków transformacji.
Źródło: European Commission: Directorate-General for Energy, A dedicated governance body for just transition implementation – The Just Transition Institute in Spain – Case study, Publications Office of the European Union, 2025, https://data.europa.eu/doi/10.2833/8647307.
Poniży dokument został przetłumaczony dla Państwa maszynowo na stronie www.deepl.pl. Przepraszamy za wszelkie błędy w tłumaczeniu i prosimy o wyrozumiałość.
