„Podręcznik dotyczący angażowania interesariuszy w Subregionie Turów w województwie dolnośląskim” został opracowany w ramach projektu realizowanego z wykorzystaniem Instrumentu Wsparcia Technicznego (TSI) Dyrekcji Generalnej ds. Wsparcia Reform Strukturalnych (SG REFORM) pod nazwą „Wsparcie wdrażania sprawiedliwej transformacji w Polsce”. Projekt ten został zlecony przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego. Dokument ten ma na celu wspieranie procesu angażowania interesariuszy w kontekście sprawiedliwej transformacji w Subregionie Turów, obejmującym powiaty zgorzelecki i lubański w województwie dolnośląskim.
Kalendarium projektu dotyczącego angażowania interesariuszy w Subregionie Turów:
• W latach 2020-2021 Urząd Marszałkowski założył regionalną Grupę Roboczą ds. Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, która skupiała interesariuszy z subregionu wałbrzyskiego i powiatu zgorzeleckiego.
• Komitet Transformacji Subregionu Turów został powołany w 2019 roku, a jego działalność została wznowiona w pierwszym kwartale 2025 roku.
• W styczniu 2025 roku przeprowadzono wizytę rozpoznawczą w regionie, która obejmowała wywiady eksperckie i konsultacje z interesariuszami.
• W dniach 10-11 czerwca 2025 roku zorganizowano wizytę studyjną w regionie Nadreńskim w Niemczech, aby zidentyfikować dobre praktyki i modele zarządzania.
Podręcznik powstał dzięki wsparciu finansowemu UE, jednak wyrażone w nim poglądy są wyłącznie autorów i nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska UE (str. 2).
Modele i rekomendacje
W podręczniku przedstawiono różne modele zarządzania z innych regionów, m.in. niemiecką Zukunftsagentur, akcentującą wielopoziomowe zarządzanie i instytucjonalizację, oraz portugalskie Just Transition Observatory, włączające przedstawicieli młodzieży i biznesu. Rekomendacje obejmują wzmocnienie mechanizmów koordynacji, rozwój współpracy międzysektorowej oraz utworzenie stałej, zinstytucjonalizowanej platformy angażowania interesariuszy, uwzględniającej m.in. młodzież i związki zawodowe (str. 11).
Wyzwania i inicjatywy strategiczne
Subregion Turów jest silnie uzależniony od sektora węgla brunatnego; kompleks Turów należy do głównych pracodawców. Polska Grupa Energetyczna (PGE) zadeklarowała odejście od węgla do 2030 r. i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2040 r. (str. 14). Region mierzy się jednak z wyzwaniami: spadkiem demograficznym, zależnością gospodarczą od węgla i niedostatecznym zaangażowaniem społeczności lokalnych w proces transformacji (str. 15).
Dokument podkreśla potrzebę skoordynowanego podejścia do zarządzania społeczno ekonomicznymi skutkami transformacji, wyciągając wnioski z doświadczeń m.in. Wałbrzycha, który doświadczył negatywnych konsekwencji szybkiego i nieskoordynowanego wygaszania górnictwa (str. 14). Kluczowe jest wczesne włączanie lokalnych interesariuszy w planowanie, aby zapewnić sprawiedliwy i uporządkowany przebieg zmian (str. 16).
Mapowanie interesariuszy i angażowanie
Przeprowadzono kompleksowe mapowanie interesariuszy, identyfikując kluczowe grupy, m.in. administrację publiczną, organizacje pozarządowe, związki zawodowe oraz niedoreprezentowane grupy, takie jak młodzież (str. 19). W analizie użyto narzędzi takich jak siatka siła–zainteresowanie (Power Interest Grid) oraz drabina zaangażowania interesariuszy (Stakeholder Engagement Ladder) do oceny wpływu i poziomów zaangażowania (str. 20). Dokument podkreśla potrzebę strategicznej komunikacji i współpracy z interesariuszami o wysokim zainteresowaniu, lecz niskim wpływie (str. 25).
Ramy instytucjonalne i rekomendacje
Proponuje się utworzenie formalnego ciała konsultacyjnego „Platforma Transformacji Podregionu Turoszowskiego”, zarządzanego przez Urząd Marszałkowski. Platforma ma obejmować przedstawicieli różnych sektorów oraz koordynować planowanie strategiczne, zarządzanie transformacją i mobilizację finansowania (str. 12). Dokument wzywa także do reaktywacji Komitetu Transformacji Podregionu Turoszowskiego w celu wzmocnienia lokalnego zaangażowania interesariuszy (str. 16).
Analiza ujawnia istotne luki w zaangażowaniu interesariuszy, w szczególności wśród kluczowych aktorów, takich jak administracja centralna i PGE GIEK, których udział jest kluczowy dla powodzenia transformacji (str. 31). Podkreśla się potrzebę jasnej wizji oraz strategicznej współpracy na wszystkich poziomach zarządzania, aby zapewnić inkluzyjny i skuteczny proces. Zwrócono uwagę na potencjał władz lokalnych i regionalnych oraz niewykorzystany potencjał młodzieży i sektora kultury w napędzaniu przemian (str. 32).
Dokument przedstawia szczegółową mapę drogową angażowania interesariuszy w transformacji podregionu Turów, akcentując znaczenie inkluzywnego planowania, partnerstw strategicznych i wsparcia instytucjonalnego dla osiągnięcia sprawiedliwej i zrównoważonej przyszłości (str. 32).
