25 czerwca 2025 roku w Koninie odbyły się warsztaty zorganizowane przez CEE Bankwatch Network jako wydarzenie towarzyszące dorocznemu Annual Political Dialogue (APD2025). Spotkanie, które miało miejsce w Centrum Kultury „Oskard”, zgromadziło przedstawicieli samorządów, organizacji społecznych i związków zawodowych z krajów Unii Europejskiej oraz Bałkanów Zachodnich. Celem wydarzenia była wymiana doświadczeń związanych z opracowywaniem Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji (TJTP), które w założeniu odgrywają kluczową rolę w procesie odchodzenia od gospodarki węglowej. Łyżką dziegciu może być refleksja, że pomimo znacznie wcześniejszego akcesu Polski do UE, co mogłoby sugerować bardziej rozwinięte struktury i know how w pozyskiwaniu środków, to Bałkany Zachodnie są na bardzo podobnym etapie przygotowywania się do transformacji, co subregion Turów – nie są objęte Funduszem Sprawiedliwej Transformacji.
Jako pierwsza wystąpiła Marta Anczewska, która przedstawiła kluczowe wnioski z najnowszego raportu organizacji PGN dotyczącego planowania transformacji energetycznej. Jej prezentacja stanowiła solidne tło merytoryczne dla dalszych dyskusji, podkreślając znaczenie planowania opartego na danych i analizach społecznych.
Następnie głos zabrała Joanna Tokarczuk, reprezentująca region Turów – jeden z przykładów, w których proces tworzenia TJTP nie zakończył się sukcesem. Tokarczuk przedstawiła klarowną i krytyczną analizę związków przyczynowo skutkowych odrzucenia planu przez Komisję Europejską, wskazując m.in. na brak politycznej woli, wskazania daty rozpoczęcia procesu wygaszania, niewystarczające zaangażowanie lokalnych interesariuszy i brak spójnej wizji transformacji. Jej wystąpienie było szczególnie docenione przez uczestników z Bałkanów Zachodnich, którzy mogą wykorzystać te doświadczenia jako przestrogę i inspirację.
Kolejnym prelegentem była Małgorzata Misiak, przedstawicielka regionu Bełchatów, którego plan został warunkowo zatwierdzony. Przedstawiciel regionu omówił, jakie zmiany i korekty zostały wprowadzone, by spełnić oczekiwania Komisji Europejskiej, a także jak wygląda współpraca z partnerami społecznymi w praktyce.
Panel zamknęła Miłosława Stępień z Wschodniej Wielkopolski, której region uchodzi za jeden z najbardziej zaawansowanych w procesie transformacji. Jej prezentacja skupiła się na konkretnych działaniach, które umożliwiły skuteczne przygotowanie TJTP – od szerokich konsultacji społecznych, przez silne przywództwo lokalne, aż po ścisłą współpracę z sektorem prywatnym.
Druga część wydarzenia miała charakter otwartej dyskusji moderowanej przez przedstawicieli CEE Bankwatch Network. Głos zabrali również reprezentanci samorządów z krajów Bałkanów Zachodnich – m.in. z Macedonii Północnej i Serbii – którzy zaprezentowali stan zaawansowania prac nad lokalnymi planami oraz wyzwania, z jakimi się mierzą. Mówili o skomplikowanej strukturze zarządzania, ograniczonym wpływie samorządów na procesy krajowe oraz braku wyznaczonych dat odejścia od węgla, co utrudnia planowanie.
Wystąpił także Maciej Sytek Pełnomocnik Zarządu Województwa Wielkopolskiego ds. restrukturyzacji Wielkopolski Wschodniej oraz Prezes Zarządu Spółki Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie, który podzielił się dobrymi praktykami z regionu, gdzie dialog wszystkich interesariuszy odegrał istotną rolę w okresie transformacji.
Organizator i znaczenie wydarzenia
CEE Bankwatch Network – organizacja monitorująca wpływ polityki UE na środowisko i społeczeństwo obywatelskie w Europie Środkowo-Wschodniej – odegrała kluczową rolę w przygotowaniu warsztatów. Poprzez to wydarzenie Bankwatch stara się wzmocnić rolę samorządów lokalnych w krajach Bałkanów Zachodnich w procesie sprawiedliwej transformacji energetycznej, zachęcając je do opracowania własnych planów (TJTP-ekwiwalentów), które mogłyby przyciągnąć przyszłe finansowanie z UE.
W świetle braku jasnych terminów odejścia od węgla w większości krajów regionu oraz marginalizacji samorządów w krajowych strukturach zarządzania, spotkanie w Koninie stało się ważnym forum budowania solidarności, zaufania i wymiany praktycznej wiedzy między partnerami z różnych części Europy.
Autor: JT
